درباره سینمای کودک و نوجوان

بسیار كسان چنین می‌اندیشند كه كار برای كودكان، چه در زمینه‌ی نوشتن و چه در عرصه‌ی فیلمسازی، نباید چندان هم دشوار باشد؛ از همین رو وقتی پرسیده می‌شود كه آیا فیلمسازی برای كودكان آسان است، گاه با پیش‌فرضی نادرست اظهار می‌دارند كه نباید چندان دشوار باشد!

اگر به‌راستی باور كرده باشیم كه كار برای كودكان باید با وسواس بیش‌تری همراه باشد، تلاش خواهیم كرد تا در طرح هر موضوع ساده، در راستای ایجاد ارتباط با كودكان، نوجوانان، اولیا و مربیان آن‌ها، از دقت نظرها و دوراندیشی‌های لازم غافل نمانیم و همواره با پشتوانه‌ی آگاهی‌ها و پیش‌دانسته‌هایی درباره‌ی خلق و خو و ویژگی‌های رفتاری گروه‌های سنی مختلف كودكان و نوجوانان، به كار فیلمسازی روی آوریم.

فیلم‌‌های كودكان و نوجوانان باید آمیزه‌یی از شادی، هیجان، حركت، تلاش، سازندگی، نوع‌دوستی، محبت، ایثار و آشنایی با نشانه‌های خلقت باشند و باید كه این عواطف مثبت را بتوان با بهره‌گیری به‌جا از عنصر خیال - تخیلی سازنده و پذیرفتنی - به مخاطبان این‌گونه فیلم‌ها انتقال داد.

شاید ساده‌انگارانه باشد كه فیلم كودك را به دلیل طرح داستانیِ ساده و غیرپیچیده‌ی آن، اثری ساده و غیرخلاقه به حساب آوریم.

سامان بخشیدن به سینمای كودك - به عنوان سینمای آینده - در دیار ما به‌راستی نیازمند عزم و اراده‌یی ملی است.

هرگاه كه از سینمای كودك سخنی به میان می‌آید، بی‌اختیار به یك تقسیم‌بندی آشنا و پذیرفته‌شده نیز اشاره می‌گردد؛ از سینمای كودك همواره در دو بخش مجزا از یكدیگر، یعنی فیلم‌هایی كه «برای كودكان» یا «درباره‌ی كودكان» ساخته می‌شوند، سخن می‌رود.

سابقه‌ی سینمای كودك در ایران از سال 1345 فراتر نمی‌رود.

در این سال كه كانون پرورش فكری كودكان و نوجوانان برای اولین بار با برگزاری جشنواره‌ی بین‌المللی كودكان و نوجوانان به سینمای كودك توجه نشان داد، زمینه‌ساز شرایطی گردید كه با ایجاد «مركز سینمایی كانون» كار تولید فیلم نیز آغاز شد و سینمای كودك، با هویتی مستقل، در راهی تازه گام نهاد و سینماگرانی كه به كار درباره‌ی كودكان شیفتگی و علاقه‌مندی ویژه‌یی داشتند، به تولید نخستین نمونه‌ها دست زدند.

بعدها، در تلویزیون نیز در گروه‌های «كودك و نوجوان» به‌طور عمده با ساخته شدن فیلم‌های كوتاه داستانی یا مجموعه‌های تلویزیونی گام‌های دیگری برداشته شد.

شكل‌گیری جشنواره‌های بین‌المللی فیلم‌های كودكان و نوجوانان كه سنگ‌ زیرین بنای آن در كانون بنیاد نهاده شد، فرصت مناسبی پدید آورد تا سینماگران ایرانی با مشاهده‌ی نمونه‌های تولیدشده در خارج از كشور - چه به لحاظ كیفی و چه از نظر مسایل فنی تولید - از طریق تبادل تجربه‌های سازنده تأثیرات مثبتی را پذیرا شوند.

در دو دهه‌ی گذشته در كنار كانون و تلویزیون، به دلیل اهمیت و اعتبار تازه‌ی سینمای كودك، در بنیاد سینمایی فارابی نیز واحدی به نام «واحد كودك و نوجوان» تأسیس شد كه متولیان آن هدفی جز رونق بخشیدن به سینمای كودكان و نوجوانان در سر نداشتند.

 

در همین راستا، تشكیل گروه سینماهای نمایش‌دهنده‌ی فیلم‌های كودكان و نوجوانان نیز حركت شایسته‌یی بود كه به دلایل نامعلومی چندان دیرپای نبود.

كم‌رونق شدن فعالیت‌های فیلمسازی كانون - در قیاس با دهه‌های 40 و 50 - و غیرفعال شدن واحد كودك و نوجوان بنیاد سینمایی فارابی در عمل، تنها یك رقیب را در این عرصه بی‌همتا باقی گذاشت كه همانا تلویزیون بود؛ چون در این نوشتار قصد ارزیابی آثار تولیدشده در تلویزیون را نداریم، پس با گذشتن از این مقوله - كه البته خود نیازمند نگارش مقاله‌یی مستقل است - به بررسی ویژگی‌های كلی سینمای كودك می‌پردازیم.

سینمای كودك با فراهم آوردن مجموعه‌ی فیلم‌های كودكان و نوجوانان، باید آمیزه‌یی از شادی، هیجان، حركت، تلاش، سازندگی، نوع‌دوستی، محبت، ایثار و آشنایی با نشانه‌های خلقت باشد؛ در چنین حالتی، فیلمسازی برای كودكان كار چندان آسانی نخواهد بود.