محمدرضا عارف (زاده ۲۷ آذر ۱۳۳۰ در یزد، ایران) سیاست‌مدار و استاد دانشگاه ایرانی است، وی بین سال‌های ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴ معاون اول رئیس جمهور ایران سید محمد خاتمی بود و در حال حاضر عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام (از ۲۵ اسفند ۱۳۸۱)، استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف و رییس هیئت مدیرهٔ بنیاد باران است.
وی دارای مدرک کارشناسی از دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد در مهندسی برق و دکترا در آمار به سرپرستی تامس ام. کاور از دانشگاه استنفورد آمریکا، و عضو پیوستهٔ فرهنگستان علوم است. او بین سال‌های ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ استاد دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان بود. زمینه تحقیقاتی او نظریه اطلاعات و رمزنگاری است.
او در تز دکترای خود به بررسی شبکه‌های غیر حلقوی که در فرستنده‌ها لینکهای قطعی پخش کننده بدون هیچ تداخل در گیرنده‌ها دارند پرداخت. چنین شبکه‌هایی شبکه‌های عارف نامیده می‌شوند.
مسئولیت‌های مهم
وی در دوران حیات سیاسی خود مسئولیت‌های مهمی را در جمهوری اسلامی ایران عهده‌دار بوده‌است، بین سال‌های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۶ رئیس دانشگاه تهران بود و از سال ۱۳۷۶ تا ۱۳۷۹ پست وزارت پست و تلگراف و تلفن (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات فعلی) را عهده‌دار بود و همچنین بین سال‌های ۱۳۷۹ تا ۱۳۸۰ پس از ادغام سازمان برنامه و بودجه و سازمان امور اداری و استخدامی، اولین رییس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور بود.
انتخابات
محمدرضا عارف در انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی در اعتراض به رد صلاحیت اصلاح طلبان از ادامه رقابت انصراف داد، در آن انتخابات از وی به عنوان نفر اول فهرست انتخاباتی ائتلاف اصلاح طلبان نام برده می‌شد.