پیرامون حوادث چند روز اخیر مصر و احتمال برکناری مرسی از قدرت نظر "مصیب نعیمی" کارشناس و تحلیل گر مسائل خاورمیانه را جویا شده ایم.
*همانطور که مرسی چند روز قبل وعده ایجاد اصلاحات را داده بود اما از روز یکشنبه شاهد بودیم که اعتراضات در مصر شروع شد و تاکنون نیز ادامه دارد و معترضان خواهان برکناری مرسی و برگزاری انتخابات زودرس هستند دلیل و ریشه این اعتراضات کجاست؟
آقای مرسی طی یک سالی که به عنوان رئیس جمهور قدرت را در دست داشته نتوانسته وحدت را در میان مجموعه های مختلف مصری ایجاد کند حتی مطالبات مردم را نیز در اولویت کاری خود نداشته است سخنرانی اخیر ایشان به عنوان رئیس جمهوری که یک سال وعده هایش دیر شده نمی توانست قابل قبول باشد چون صحبتی که ایشان داشته به مانند فردی بود که تازه می خواست روی کار بیاید و یک سری وعده های جدید داد.
در مصر با توجه به آن دگرگونی که موجب سرنگونی مبارک شد خواسته های مردم چه در بعد داخلی نظیر مشکلات عمومی و چه در بعد خارجی که یک سیاست مستقل و عدم وابستگی را از رئیس جمهور انتظار داشتند محقق نشد. آقای مرسی هیچ کدام از اولویت ها را تقریبا در برنامه کاری اش نداشت و در چند برهه که امتحانی پیش آمد چه در رابطه با بحث شورای عالی قضایی که آقای مرسی آنرا منحل کرد و چه در تقاضایی که در رابطه با مد نظر قرار دادن آرای مخالفین بود باز هم مرسی خوب عمل نکرد. همچنین در یک تنش های خارجی درگیر شد که برای مصری ها در اولویت نبود بلکه برخلاف خواسته مردم مصر بود.
آخرین تیری که به نظر من بر جسم حکومت اخوان المسلمین خورد نوع برخورد آنها با قضیه سوریه بود که به نظر مصری ها، مصر می توانست به عنوان یک پدر در قضیه سوریه ظاهر شود و نه اینکه به عنوان یکی از طرف های بحران ظاهر شود و تنش های داخلی سوریه را افزایش دهد لذا مسائلی که مرسی داشته با سخنرانی و وعده قابل حل و فصل نیست و نوع اعتراضات مردمی که از روز یکشنبه به بعد رخ داد این مسائل را به خوبی اثبات می کند.
لذا اتفاقی که الان افتاده و خواستی که مردم دارند این است که آقای مرسی نه تنها به عنوان یک رئیس جمهور جامع الشرایط نتوانسته ظاهر شود بلکه در یک محدوده خیلی تنگ نگاه یک طیف خاصی و محدود را که اخوان المسلمین نامیده می شود در حکومتش ملحوظ کرد و حتی با هر گونه واکنش نسبت به سیاست هایش برخورد خشونت آمیز داشته است لذا شرایط مرسی در این برهه زمانی بسیار دشوار و سخت است. تنها چیزی که حضور همه جانبه مردم خواستارش هستند این است که یک انتخابات زود رس انجام شود و اخوان المسلمین هم مانند سایر گروهها دوباره در انتخابات حضور پیدا کنند.
گرچه آقای مرسی مخالفت ها به عنوان یک ترفند و یک سناریوی خلاف قانون مطرح می کند اما هیچ کدام از اینها نمی تواند آن مشکلی که توسط خود آقای مرسی در دوره یک ساله ریاست جمهوری اش ایجاد شده را از بین ببرد از این رو شرایط در مصر کاملا دشوار است اگر واقعا تمکین نشود و راه حل وسطی پیدا نشود به اعتراف همه کارشناسان وحتی الازهر (که الان باید از حامیان مرسی باشد اما جزء مخالفین وی شده) شاید منجر به جنگ داخلی گردد. از این رو صحبت های چند روز قبل مرسی برای زمان کنونی نبود بلکه صحبتی بود که در همان روز اول ریاست جمهوری اش می توانست آنرا مطرح کند همچنین یک سری تنش ها که خوب مدیریت نشد و شاید مثل زمان مبارک قدرتمندانه و زور گویانه با این خواسته ها برخورد شد موجب افزایش اعتراض ها شده است.
همچنین خطری که خود آقای مرسی ایجاد کرد بحث سوریه بود قطعا از نظر مصری ها حداقل مصر که یک کشوری قدرتمند بود می توانست قضیه سوریه را جمع و جور کند اما مرسی خیلی سریع واکنش نشان داد و خیلی سریع روابط خود را یک جانبه با سوریه قطع کرد و این مسئله از مصر با آن جایگاهش خیلی انتظار نمی رفت علاوه بر آن نوع تعامل مرسی با رژیم صهیونیستی نیز مزید بر علت شد و این مسئله نیز خشم و ناراحتی عمومی را در مصر به دنبال داشت و همه این مسائل باعث شد که مخالفین مرسی توانستند از آن استفاده کنند و مردم را برای مخالفت با سیاست مرسی و برگزاری انتخابات زود رس یکپارچه کنند.
*آنچه در مصر وجود دارد این است که از یک طرف اخوان المسلمین و مرسی قرار دارند و در طرف مقابل جبهه نجات ملی شامل لیبرال ها و ناسیونالیست ها و سلفی ها هم پیمانان اولیه مرسی قرار دارند در این میان نقش وابستگان و نزدیکان مبارک چگونه است؟
ما در مصر کنونی سازمان یا گروهی به عنوان حامیان و طرفداران مبارک نداریم هرچند گروهی هستند که با مبارک همکاری داشتند اما اکنون آنها دارای سازمان دهی خاصی نیستند در کنار آنها لیبرال ها قرار دارند که آنها خود را اسلام گرا می دانند یعنی خودشان را ضد اسلامی نمی دانند منتها آنها می گویند اسلامی که توسط اخوان المسلمین معرفی می شود را نمی پذیرند. اما هزینه ای که اکنون اخوان المسلمین و مرسی پرداخت می کنند بیشتر به خاطر هم پیمانی اش با سلفی ها و تندروی هایی که در این زمینه نسبت به بقیه گروهها اعمال کردند، بر می گردد.
امروز سلفی ها می بینند که شرایط مرسی در خطر است قطعا ممکن است که ایشان را رها کنند اما آن هزینه ای که آقای مرسی در این مرحله پرداخت کرده بیشتر برای این است که ایشان از آن مصر با موقعیت جامع و فراگیرش به یک حزب و گروه خاص تبدیل کرده است .
در مصر چیزی تحت عنوان ضد اسلامی نداریم حتی مجموعه هایی نظیر لیبرال ها و ناسیونالیست ها اعتقاد دارند که ما اسلام گرا هستیم اما شاکله کاری ما ملی و یا لیبرالی است در مصر لیبرالیست به معنی ضد دین و لائیک نیز وجود ندارد چون اصلا در مصر چیزی به عنوان ضد دین جایگاهی ندارد مصر حتی با ترکیه هم متفاوت است یعنی لائیک اصلا در مصر جای نفوذ ندارد و این نکته را توجه کنیم که هیچ کدام از گروههای مصری مخالفت با اخوان و مرسی را مخالفت با اسلام و اسلام گرایی نمی دانند زیرا ۹۰ درصد از مردم مصر مسلمان هستند و همه آنها به ارزش ها و معیار های اسلامی پایبند هستند.
*به نظر شما مصری ها وارد یک بازی دو سر باخت شده اند؟
نه. شاید مصری ها مقداری در واکنش سنگین و به میدان آوردن مردم تعجیل کرده اند ولی این اتفاق می باید رخ می داد چون جامعه مصر بالاخره از سقوط مبارک انتظاراتی داشته این انتظارات محقق نشده بود یکی از مباحث اصلی که در نظر مردم مصر وجود دارد نوع وابستگی رژیم سابق به قضیه رژیم صهیونیستی است این اتفاق هنوز بعد از سقوط مبارک رخ نداده است و انتظار این بود که مصر به عنوان حامی اصلی فلسطین در صدر قرار بگیرد و بهانه ای داشته باشد تا رابطه با این رژیم را قطع کند و این اتفاق رخ نداد و مصر کنونی مرعوب سیاست های آمریکایی شد و الان نه آمریکایی ها می توانند به آنها کمک کنند و نه اینکه در بین مردم حامی و پایگاهی دارند
اینها اشتباهاتی است که اخوان المسلمین در مصر مرتکب شدند دلیلش هم کاملا مشخص است اخوان المسلمین با بیش از ۸۰ سال سابقه مبارزاتی وقتی که به حکومت رسید خودش را برای زمام داری آماده نکرده بود لذا با همان بیان انقلابی و مبارزاتی عمل کرد. اینکه وقتی در خارج از قدرت هستی مطالباتی داری ولی وقتی وارد قدرت می شوید باید به مطالبات پاسخ دهی اما اخوان در هر دو حالت مطالبات را مطرح می کرد یعنی در زمان به قدرت رسیدن هم، نقش مخالف را ایفا می کردند لذا این یک اشتباه استراتژیکی بود که اخوان المسلمین به رغم تجربه طولانی اش در مبارزه وقتی خودش به قدرت رسید نتوانست آن شعار هایی که از رژیم سابق خواستار بود را خودش محقق کند. این اشکال در همین نوع شناخت و نوع عملکردی است که خود اخوان المسلمین مرتکب آن شدند و به مخالفین خود فرصت دادند. بنابراین این اتحادی که اکنون در میان مخالفین مرسی وجود دارد را خود اخوان ها و مرسی باعث شدند./سیاست ما